Anh (chị) hãy phân tích hình ảnh con người Việt Nam thời chống Mỹ cứu nước qua hai tác phẩm Rừng xà nu của Nguyễn Trung Thành và Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi

Cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ và xâm lược Pháp là cuộc kháng chiến toàn dân, toàn diện, trường kì. Văn học thời kì này đã ghi lại những tấm gương chói ngời của chủ nghĩa anh hùng cách mạng của một thời ra ngõ gặp anh hùng. Hình ảnh con người Việt Nam thời chống Mỹ được thể hiện sâu sắc và nổi bật qua Những đứa con trong gia đình (Nguyễn Thi) và Rừng xà nu (Nguyễn Trung Thành).

Phân tích hình ảnh con người Việt Nam thời chống Mỹ cứu nước

Tên truyện là Những đứa con trong gia đình nhưng thực ra tầm tư tưởng và phạm vi tác phẩm còn rộng hơn nhiều. Không gian trong câu chuyện gắn bó mật thiết với những sự kiện dồn dập trong một thời gian dài. Cả quá khứ lẫn hiện tại phản chiếu không khí đầy máu và nước mắt nhưng đầy hào hùng, kiêu hãnh của nhân dân miền Nam (Miền Nam trong lửa đạn sáng ngời).

Quá khứ - tuổi thơ Việt hiện lên thật sinh động. Việt và chị Chiến đã có một tuổi thơ với những việc như câu cá, bắt ếch, bắt chim... đầy thú vị. Việt là em nên hiếu thắng, thích giành phần hơn để lấy thành tích. Hoàn cảnh gia đình hai chị em Việt và Chiến cũng có những nỗi đau riêng: Cha bị Tây bắn chết hồi chín năm, mẹ mới bị đạn đại bác giết hồi năm ngoài, ở nhà còn thằng em nhỏ đang ở với chú, còn người chị thứ hai thì lấy chồng xa... Việt sợ mất chị Chiến nên luôn giữ “bí mật”: Việt giấu chị như giấu của riêng vậy. Cậu ta sợ mất chị mà!

Việt đi tòng quân chí có một cái võng, một bộ quân phục và cái ná thun. Chính điều này dã làm nên nét đẹp rất riêng của nhân vật mà Nguyễn Thi đã khắc hoạ: yêu nước sâu sắc nhưng rất đỗi hồn nhiên. Dòng cảm xúc, hồi ức của Việt chập chờn, đứt, nối... Cảnh hiện tại là Việt đang bị thương, lạc đơn vị đã ba ngày. Giữa chiến trường ngổn ngang xe bọc thép, vỏ đạn, xác Mỹ tanh, lạnh, những tấm tăng cháy dở còn nóng hổi, những thùng đạn ngập trong đất... Việt đi đánh xe ở tuốt đằng kia, xa lắm, thủ pháo đã bỏ vào thùng nó, chắc nó cháy rồi... Việt chộp lấy súng lên đạn. Cả mười ngón tay không ngón nào còn lên nổi. Việt ghé răng giật mạnh cơ bẩm. Một viên đạn lên nòng... Việt đã là chiến sĩ dũng cảm, giàu nghị lực căm thù giặc sâu sắc, lập công. Việt chiến dấu bằng tất cả sức mạnh thể chất, tinh thần vì lòng yêu thương và căm thù đã dồn nén từ tuổi ấu thơ. Hình ảnh Việt trong chóp lửa đạn bom của kẻ thù thật rạng rỡ và cao đẹp. Đó là cái chất dữ dội của ngòi bút Nguyễn Thi. Tuy bị thương, gần kiệt sức nhưng chất út Tịch ở Việt vẫn còn dữ dội lắm. Việt sẵn sàng nhả đạn vào kẻ thù nhưng cũng ở nhân vật này, Nguyễn Thi thật tinh tế khi khắc hoạ tính cách nhân vật Việt. Việt dũng cảm là thế, Việt không sợ chết nhưng Việt lại sợ ma! Gặp anh Tánh, Việt mừng quá bật khóc đó, khóc rồi lại cười đó. Trong kí ức, trong tình cảm của Việt, hình ảnh chị Chiến thật đẹp đẽ, sinh động lạ thường. Chị Chiến hơn Việt hai tuổi, là người chị kiên trì, chịu khó, luôn luôn nhường nhịn em những thành tích. “Vết đạn bắn thằng Mỹ trên sông Định Thủy chị cũng nhường”. Nhưng chị Chiến đã giành Việt đi tòng quân trước. Cảnh hai chị em Việt - Chiến trong đêm mít tinh để ghi tên thanh niên tòng quân thật cao đẹp và cảm động. Chú Năm đã xin trên cứ ghi tên cho cả hai lên đường nhập ngũ. Nguyễn Thi đã khai thác triệt để tâm lí, tính cách nhân vật. Chị Chiến đảm đang tháo vát, y hệt như má... Đoạn văn Chiến dặn em, dặn mình trước ngày lên đường thể hiện rõ bản lĩnh kiên cường, dũng cảm, anh hùng của cả hai chị em Việt - Chiến. Và đó cũng chính là vẻ đẹp chung của tuổi trẻ miền Nam, Việt Nam anh hùng.

Chú Năm nói mầy với tao đi kì này là ra chân trời mặt biển, xa nhà thì ráng học chúng, học bạn, thù cha mẹ chưa trả mà bỏ về là chú chặt đầu...

Tao đã thưa với chú Năm rồi. Đã làm thân con gái ra đi thì tao chỉ có một câu: Nếu giặc còn thì tao mất vậy á! Câu nói của Chiến sắc mạnh, đanh lại như một lời thề quyết tử thiêng liêng. Ta tưởng sang câu nói nổi tiếng của chị út Tịch: Còn cái lai quần cũng đánh. Đúng là các nhân vật của Nguyễn Thi ít nhiều đều có chất út Tịch: Dũng cảm, yêu nước, khao khát chiến đấu để trả thù nhà, đền nợ nước. Những đứa con trong gia đình có cá tính rất riêng, rất rõ ràng nhưng giữa họ cũng có những nét chung. Họ đều mang trong mình dòng máu nóng của cha ông, đều yêu nước thiết tha, cháy bỏng, đều có khát vọng chiến đấu, lập công, gắn bó trung thành vô hạn với cách mạng. Có lí tưởng sống cao đẹp; yêu thương đồng đội, ân nghĩa, thủy chung... Họ tiêu biểu cho vẻ đẹp của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, là những điển hình sáng chói của tuổi trẻ Việt Nam yêu nước, anh hùng, dũng cảm, ngoan cường. Chính họ đã góp phần làm nên chiến thắng vang dội của dân tộc. Những đứa con trong gia đình đã ghi tiếp những trang sử chói ngời cho truyền thống gia đình, quê hương trăm quý ngàn yêu!

Đến với Rừng xà nu của Nguyễn Trung Thành ta như lạc vào giữa bạt ngàn của rừng xà nu nối tiếp nhau chạy đến chân trời. Nhưng lòng ta chợt quặn thắt khi bắt gặp cảnh cả rừng xà nu hàng vạn cây không có cây nào không bị thương. Ấn tượng để lại đậm nét trong lòng chúng ta là sức sống bất diệt, sức sống kì diệu của cây xà nu, rừng xà nu: Cạnh một cây xà nu mới ngã gục, đã có bốn năm cây con mọc lên, ngọn xanh rờn, hình nhọn mũi tên, lao thẳng lên bầu trời... đạn dại bác không giết nổi chúng; những vết thương của chúng chóng lành như trên một thân thể cường tráng... cứ thế, hai ba năm nay, rừng xà nu ưỡn tấm ngực lớn của mình ra che chở cho làng.

Cây xà nu kết tinh những đặc trưng, bản sắc Tây Nguyên

Hình ảnh cây xà nu và rừng xà nu có tác dụng tạo nền cho câu chuyên. Bằng những hình tượng có giá trị tạo hình, có ý nghĩa tượng trưng và bằng thủ pháp nhân hóa độc đáo, đặc sắc, tác giả đã giúp ta hiểu thêm quan hệ gần gũi, gắn bó, ân tình, thủy chung của thiên nhiên Tây Nguyên và con người Tây Nguyên. Cây xà nu kết tinh những đặc trưng, bản sắc Tây Nguyên: giàu sức sống, quyết liệt, phi thường đó cũng là vẻ đẹp của con người Tây Nguyên bất khuất, ngoan cường.

Hình ảnh con người Việt Nam yêu nước được thể hiện cụ thể, chân thực, sinh động và điển hình ở các hình tượng cụ Mết, Mai, Dít, bé Heng, Tnú. Mỗi nhân vật dưới ngòi bút tài hoa của Nguyễn Trung Thành đều để lại trong lòng người đọc những ấn tượng và tình cảm sâu sắc, đặc biệt là cụ Mết, một già làng, là thủ lĩnh tinh thần của dân làng Xô Man.

Ông cụ vẫn quắc thước như xưa, râu dài tới ngực, mắt sáng và xếch ngược. Ông ở trần, ngực căng như một cây xà nu lớn. Lời nói chắc nịch, dứt khoát, là đại diện của quần chúng, là cái gạch nối giữa Đảng và đồng bào dân tộc. Cán bộ là Đảng, Đảng còn núi nước này con. Câu nói ngắn gọn, chắc nịch thể hiện một tình yêu nước, một niềm tin, một bản lĩnh. Cụ Mết là biểu tượng của lòng yêu nước, trung thành vô hạn với cách mạng, dũng cảm, quyết liệt. Dưới sự chỉ huy của cụ, dân làng Xô Man đã nhất tề đứng lên cầm vũ khí tiêu diệt kẻ thù, trả thù cho Mai, cho anh Quyết. Cụ Mết chống giáo xuống sàn nhà, tiếng nói vang vang: Thế là bắt đầu rồi. Đốt lửa lên! Tất cả người già, người trẻ, người đàn ông, người đàn bà, mỗi người phải tìm lấy một cây giáo, một cây mác, một cây dụ, một cây rựa. Ai không có thì vót chông, năm trăm cây chông! Đốt lửa lên!. Bằng những hành động quả cảm, bằng vũ khí thô sơ, cụ Mết đã bắt kẻ thù phải đền tội, không thể để cho kẻ thù hành hạ Tnú. (Thằng Dục sai lính tẩm dầu xà nu đốt mười ngón tay Tnú để uy hiếp dân làng) Nhưng kẻ thù đã lầm! Tây Nguyên vốn bất khuất, Tây Nguyên của Đam San, Xing Nhã đã vùng lên dữ dội, quyết liệt để bảo vệ phẩm giá, lẽ sống của con người Tiếng cụ Mết ồ ồ: Chém! Chém hết!. Cụ Mết dã đứng dậy, lưỡi mác dài trong tay, thằng Dục nằm dưới lưỡi mác của cụ Mết cùng với xác của mười con ác thú: Xác mười tên lính giặc ngổn ngang quanh đống lửa đỏ. Hình ảnh Mai hiện lên trong tác phẩm là hình ảnh đẹp: dịu hiền, kiên trung, dũng cảm và đầy nghị lực. Mai đã chịu đựng những trận đòn roi sắt và chấp nhận hi sinh thầm lặng đề lại một nỗi đau nhức nhối cho Tnú và dân làng Xô Man. Chính nỗi đau này đã khiến Tnú lên đường chiến đấu quyết trả thù cho Mai, con trai và dân làng.

Vẻ đẹp của con người Tây Nguyên bất khuất, ngoan cường

Cho dù mỗi ngón tay anh chỉ còn hai đốt, Tnú là hình tượng kết tinh nhiều vẻ đẹp của con người Tây Nguyên: dũng cảm, mưu trí, sáng tạo. Đời Tnú khổ nhưng bụng Tnú sạch như nước suối làng ta, từ bé Tnú đã là liên lạc giỏi, Tnú hay quên chữ nhưng đi đường núi, thì đầu nó sáng lạ lùng. Tnú bị giặc bắt, tra tấn dã man. Anh vượt ngục trở về làng cùng dân làng chuẩn bị chiến đấu. Kẻ thù nham hiểm đã bắt Mai và con trai của Tnú, dùng cây sắt đập vào Mai. Tnú biết vượt lên trên mọi đau đớn và bi kịch cá nhân. Đoạn văn thể hiện rõ những phẩm chất đẹp đẽ của Tnú: Kiên định, chịu đựng bằng nghị lực phi thường: Một ngón tay Tnú bốc cháy. Hai ngón, ba ngón. Không gì đượm bằng nhựa xà nu. Lửa bắt rất nhanh. Mười đầu ngón tay đã thành mười ngọn đuốc...

Tnú nhắm mắt lại, rồi mở mắt ra trừng trừng: Trời ơi! Cha mẹ ơi! Anh không cảm thấy lửa ở mười dầu ngón tay nữa. Anh nghe lửa cháy trong lồng ngực, cháy ở bụng. Máu anh mặn chát ở đầu lưỡi. Răng anh đã cắn nát môi anh rồi. Anh không kêu lên. Anh Quyết nói “Người cộng sản không thèm kêu van..." Tnú không thèm, không thèm kêu van. Nhưng trời ơi! Cháy, cháy cả ruột đây rồi! Anh Quyết ơi! Cháy! Không, Tnú không kêu! Không!. Nhà văn Nguyễn Trung Thành đã viết về đồng bào Tây Nguyên những trang văn thật độc đáo và hào hùng cách mạng. Đó chính là vẻ đẹp chung của dân tộc Việt Nam anh hùng.

Đến với “Rừng xà nu” người đọc không thể quên hình ảnh cô gái gan góc, dũng cảm không kém gì Tnú, đó là Dít (em ruột của Mai). Dít làm liên lạc bị địch bất, chúng để con bé đứng giữa sân, lên đạn tôm-xông rồi từ từ bắn từng viên một, đạn sượt qua tai, sém tóc, cày đất quanh hai chân nhỏ của Dít. Váy nó sượt từng mảng. Nó khóc thét lên nhưng rồi đến viên thứ mười hai nó chùi nước mắt, từ đó im bặt... đôi mắt nó vẫn bình thản... Một bản lĩnh phi thường, Nguyễn Trung Thành đã khắc hoạ được một vẻ đẹp độc đáo, rất riêng cho nhân vật. Vẻ đẹp của bản lĩnh, của nghị lực, của niềm tin tạo nên một sức sống mãnh liệt, phi thường và đã “bất tử hóa" nhân vật. Dít trở thành người mẫu lí tưởng của đồng bào Tây Nguyên. Cô làm lãnh đạo được quần chúng tin cậy vì cô bình tĩnh, giàu tình cảm mà có tính nguyên tắc...

Cả Tnú và Dít đều tượng trưng cho lực lượng chủ chốt của cuộc đấu tranh, là sự tiếp nối tự giác và quyết liệt. Bé Heng là hình ảnh tươi trẻ, sống và là người đáng tin tưởng ở tương lai, là thế hệ xà nu con tiếp bước cha anh đánh giặc bảo vệ bản làng, quê hương.

Rừng xà nu thể hiện vẻ đẹp của con người Tây Nguyên nói riêng và cũng chính là vẻ đẹp của con người Việt Nam yêu nước, căm thù, dũng cảm, ngoan cường. Kẻ thù có thể hung bạo và tàn ác đến đâu cũng không thể dập tắt được ý chí, niềm tin, sức sống bất diệt của con người Tây Nguyên đồng thời cũng chính là sức mạnh Việt Nam.

Cảm ơn các nhà văn đã làm sống lại một thời không thể nào quên, một thời đại hào hùng nhất của đất nước Việt Nam.

Leave a Reply