Giải thích câu tục ngữ "Lời nói gói vàng"

DÀN Ý

I, Mở bài: 

Trong cuộc sống, lời nói rất quan trọng, nó diễn tả tình cảm và quan hệ giữa con người với con người. Chính vì vậy, dân gian có câu: "Lời nói gói vàng" nhưng đồng thời cũng có câu: "Lời nói chẳng mất tiền mua, lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau". Ông cha ta đã để lại câu tục ngữ trên nhằm răn dạy con cháu giữ gìn lời ăn tiếng nói. 

II, Thân bài

- Lời nói là âm thanh, là ngôn ngữ được phát ra từ cửa miệng mỗi con người. Nó dùng để giao tiếp với mọi người trong cuộc sống. 

- Lời nói gói vàng là sự so sánh khéo léo và tế nhị của ông cha ta. So sánh lời nói với vật quý giá như vàng để khẳng định lời nói mỗi con người trong cuộc sống rất có giá trị và ý nghĩa.

- Lời nói chẳng mất tiền mua: câu trên khẳng định lời nói như vàng, bạc nhưng câu dưới" Lời nói chẳng mất tiền mua" mới nghe ta ta tưởng có sự mâu thuẫn giữa cách đánh giá của hai câu nhưng ý nghĩa của chúng không hề mâu thuẫn mà ngược lại, hai câu nói ấy hỗ trợ, bổ sung cho nhau làm cho giá trị lời nói càng được tăng lên.

- Bởi vì lời nói của mỗi con người quý như vàng, song nó do chính bản thân chúng ta tự nói ra, không mất công tìm kiếm, mua bán, mua các sản phẩm khác. Nó là của quý mà tạo hoá ban tặng con người. Đáng quý hơn, lời nói thì bất tận, tuôn chảy mãi mãi, tồn tại mãi mãi, theo dòng thời gian cũng không bị bào mòn. đó là điều vô cùng quý giá nên ông cha ta mới căn dặn con cháu: "Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau. Nói kĩ hơn là trong khi giao tiếp với mọi người trong xã hội phải chọn từ ngữ để đạt hiệu quả trong việc diễn đạt tình cảm, suy nghĩ để người nghe hài lòng mà người nói đạt được nguyện vọng. Quả thật với những lời phân tích trên ta thấy lời nói rất giá trị và ý nghĩa.

2, Vì sao phải lựa lời để vừa lòng nhau 

- Vì phải lựa lời để nói để trong khi giao tiếp, đối thoại với mọi người xung quanh, người nói sẽ đạt được hiệu quả, mục đích mà mình định nói. Từ đó suy ra cho con người mối quan hệ tốt đẹp trong xã hội 

- Lựa lời nói sẽ được người nghe và những người xung quanh cảm phục, mến yêu, tin tưởng

- Lựa những lời hay ý đẹp để giao tiếp đó chính là truyền thống đạo đức, văn hoá của người Việt

3, Ta phải làm gì để trở thành người nói lời hay ý đẹp?

- Trước khi nói phải suy nghĩ, phải biết được đối tượng giao tiếp là bề trên hay lớp dưới để chọn ngôn ngữ nói cho phù hợp

- Với bề trên, lời nói mang tính chất trân trọng, lễ phép, thưa gửi đàng hoàng

- Với bạn bè lời nói phải chân tình, đoàn kết, không được ăn nói trịnh thượng, doạ nạt

- Với bất cứ ai không dược nói trống không, không được nói có từ đệm. Trong khi nói phải lưu ý: lời nói chân thành, giọng điệu, ngữ điệu phải thể hiện đúng mực

* Mở rộng và bình luận:

- Trong thực tế có nhiều bạn ăn nói cộc lốc, trịnh thượng, hay đệm lót. Với những người ấy chúng ta phải khuyên nhủ chân thành để họ sửa đổi.

III, Kết luận

- Rõ ràng ông cha ta khẳng định trong giao tiếp mà sử dụng lời hay ý đẹp sẽ đạt được mục đích, yêu cầu. Lời nói hay ấy chính là giá trị và ý nghĩa của cuộc sống. Lời dạy của ông cha ta đã để lại cho tuổi thơ chúng ta một bài học vô cùng quý giá. Từ đó mỗi chúng ta sẽ nói lời hay ý đẹp trong giao tiếp.

BÀI LÀM 1

Trong giao tiếp thường ngày, lời nói chính là phương tiện trao đổi giữa người với người, thể hiện những suy nghĩ cá nhân và quan hệ của mỗi con người, được con người thể hiện dưới những hình thức khác nhau, nhưng một số cách thể hiện lại vô tình đụng chạm đến người khác và khiến họ cảm thấy bị xúc phạm. Vì ý thức được sự quan trọng của lời nói trong giao tiếp với những người xung quanh, dân gian xưa kia đã có quan niệm “Lời nói gói vàng” hay “Lời nói chẳng mất tiền mua, lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau”, chúng đều mang ý nghĩa khái quát về tầm quan trọng của lời nói, cách hành xử, suy nghĩ của con người.

Điều quan trọng là chính những lời nói ấy nếu như không cẩn thận và khéo léo ứng xử thì có thể gây ra những tổn thương và hiềm khích cho đối phương, ngược lại, nó có thể mang đến những kết quả tốt đẹp cho cả hai, nếu chúng ta biết suy nghĩ lời nói cho thật phù hợp.

Hai câu tục ngữ trên, nói về mặt ý nghĩa thì chúng đều mang tính khái quát tương đối như nhau về tầm quan trọng của lời nói trong giao tiếp, rằng phải biết cẩn thận, lựa chọn cách nói sao cho phù hợp với điều kiện và hoàn cảnh hiện tại, không để gây mất lòng người xung quanh, làm ảnh hưởng đến suy nghĩ đa phần là không tốt về mình, gây hiềm khích hoặc có thể là làm tổn thương. Như câu “Lời nói gói vàng”, ta có thể nhìn nhận một cách đơn giản về ý nghĩa bao quát, cũng như kinh nghiệm được rút ra: lời nói phải được sử dụng cẩn thận từng li, coi nó quý như vàng mà phải biết nâng niu, suy nghĩ thật thấu đáo khi cần dùng tới cho phương tiện giao tiếp thường ngày, không để cho chính chúng bị tiêu dùng một cách quá đáng, bừa bãi, thiếu suy nghĩ và cẩn trọng, thể hiện con người thiếu hiểu biết, thiếu đi cách ứng xử cho phù hợp với cuộc sống cần có sự khéo léo trong cư xử và tế nhị. Hoặc cũng xuất phát từ quan niệm đó của dân gian, câu “Lời nói chẳng mất tiền mua, lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau” cũng thể hiện sự đồng tình cho tầm quan trọng của lời nói, rằng lời nói khi thể hiện ra cần biết cách làm yên lòng hoặc không đến nỗi đụng chạm người khác, phải biết tự mình ý thức được cách nói năng cho bản thân, tiếng nói cũng phải được trọn vẹn, khuyên con người ta không nên quá hà tiện lời nói khi chúng chẳng mất tiền mua, phải biết lấy lời nói ra làm vừa lòng người khác, giải tỏa cho tâm trạng của họ khi không vui.

Một người nếu biết tận dụng lời nói của mình cho phù hợp, làm vừa lòng cả hai thì kết quả luôn luôn tốt đẹp, mọi thứ sẽ được nhẹ nhàng, điều quan trọng hơn cả là khiến cho những người xung quanh trở nên vui vẻ, khiến cho lời nói của chúng ta thêm phần có ý nghĩa và đẹp đẽ trong mắt mỗi người, lời nói từ đó mà trở nên có giá trị. Ngược lại, một người ăn nói có phần hơi thô tục, thiếu suy nghĩ, thì sẽ nhận lấy những ánh nhìn có phần không thiện cảm, gây ra những bất hòa không đáng có, làm tổn thương hoặc làm tức giận người khác, những lời nói đó coi như là vô nghĩa, không có ích, ngược lại, nó còn gây hại thêm cho mối quan hệ giữa người với nhau.

Trong cuộc sống, sở dĩ con người cần cẩn thận trong lời nói suy nghĩ là vì trong cuộc đời làm người, có mấy ai muốn mình bị tổn thương, bị xúc phạm. Những hành động thiếu suy nghĩ và lời ăn tiếng nói nếu sử dụng không thấu đáo sẽ dễ gây hiềm khích cho mọi người, rồi sẽ lan ra cho nhiều người, tiếp đến là cho vô số người, rồi những mối quan hệ sẽ dần dà trở thành lòng căm ghét lẫn nhau. Nếu như ai trong đời cũng ăn nói và hành xử không cẩn thận thì hiềm khích sẽ như thế nào? Tình cảm dành cho nhau để đâu? Vì thế, không chỉ riêng những người chưa biết sử dụng lời nói cho phù hợp, mà cả những người đã và đang biết dùng lời nói cho có ý nghĩa cũng đều phải biết cẩn thận và tiếp tục làm những gì là đúng, khiến cho lời nói của mỗi người trở nên có giá trị.

Cách hiểu của dân gian qua hai câu tục ngữ là thế. Và quan niệm xưa kia của họ đã được làm rõ thêm cho tầm quan trọng của lời nói, rằng lời nói rất quan trọng đối với mỗi con người. Điều quan trọng hơn cả là biết sử dụng chúng làm sao để có ý nghĩa thêm đối với mọi người xung quanh và cho chính mình.

BÀI LÀM 2

Lời nói là phương tiện để giao tiếp, trao đổi thông tin, tâm tư, tình cảm giữa người với người. Lời nói cũng là thước đo cho các chuẩn mực đạo đức trong xã hội. Để nói về giá trị lời nói, kho tàng tục ngữ Việt Nam có câu “Lời nói gói vàng”.

Câu tục ngữ này là một sự so sánh khéo léo, tế nhị của ông cha ta. Chúng ta cần biết, vàng là một nguồn tài nguyên thiên nhiên quý hiếm, có giá trị rất lớn về mặt vật chất. Trên thị trường, vàng được xếp vào mặt hàng chất lượng cao và luôn bền vững với thời gian. Còn lời nói là thứ ai cũng có, cũng làm ra được nhưng lại có sức mạnh to lớn. Việc ví von “lời nói” với “gói vàng” không chỉ thể hiện giá trị của lời nói trong cuộc sống mà còn nhấn mạnh chúng ta phải luôn cẩn thận khi giao tiếp, giống như khi “gói” một số vàng vậy.

Như vậy, câu nói trên đã khẳng định giá trị to lớn của lời ăn tiếng nói trong cuộc sống. Nhưng vì sao lời nói lại có sức mạnh như thế? Vì lời nói lời nói là công cụ cơ bản nhất để giao tiếp. Chắc chắn sẽ có người nói rằng “sao không viết ra hay nhắn tin đi, cũng truyền tải thông tin được mà”, nhưng trong các trường hợp khẩn cấp như hỏa hoạn, liệu có viết ra được kịp không? Lời nói cũng là thứ đầu tiên để đánh giá con người. Khi mới gặp một ai, tiêu chuẩn đầu tiên để xếp loại họ không phải là trang phục, đầu tóc mà là ngữ điệu và từ ngữ trong câu. Không thiếu những bà cô ăn mặc sang trọng nhưng lại văng tục chửi thề, nhưng cũng không thiếu các cậu bé tuy rách rưới nhưng lại luôn lễ phép. Lời nói còn để thể hiện trình độ văn hóa của mỗi người. Không ai được ăn học đầy đủ mà lại ăn nói vô ý thức cả.

Cách ăn nói cũng có thể quyết định sự thành bại trong cuộc sống. Hai người cùng đi phỏng vấn cho một công ty, cùng trình độ học vấn, ngoại hình cũng tương tự nhau, kinh nghiệm bằng nhau. Vậy mà chỉ có một người được chọn. Vì sao? Vì khi phỏng vấn, người được chọn đã có cách ứng xử khéo léo hơn, cởi mở hơn, hòa nhã hơn. Trong lịch sử văn hóa của con người cũng ghi lại nhiều danh nhân có cách giao tiếp, ứng xử thông minh, lịch sự. Như Chủ tịch nước Hồ Chí Minh, trong khi đứng ở quảng trường Ba Đình, trước nghìn người dân, Bác đã hỏi một câu rằng: “Tôi nói đồng bào nghe rõ không?”. Chỉ một câu nói đó thôi nhưng Bác đã khiến mọi người xúc động về ngôn từ thân mật của vị lãnh tụ và đồng thời xóa tan khoảng cách giữa “Chủ tịch nước” với “nhân dân”.

Thế nhưng, tác dụng tích cực của lời nói tuy lớn thì tác dụng tiêu cực của nó cũng không phải là nhỏ. Lời nói quá khích, buông thả, lố lăng có thể gây cãi nhau, hiểu lầm,... Nên nhớ rằng, khéo ăn khéo nói không phải là nịnh nọt, tâng bốc, mà là biết tế nhị trong từng tình huống, cũng không nên chỉ trích quá thẳng thừng trước đám đông,…

Lời nói có sức mạnh như vậy, thế mà một số đông thành phần trong xã hội lại không nhận ra điều đó. Ngày nay, đặc biệt là các thanh thiếu niên, lối giao tiếp, ứng xử của họ rất vô lễ, bất lịch sự. “Tránh!” hay “Lùi!” là những câu nói phổ biến trên xe buýt, nhưng bi hài ở chỗ, không phải là người già nhắc nhở thanh niên mà là ngược lại. Trong gia đình cũng thế, họ hay “rút gọn” đi các thành phần chủ ngữ và các chữ “dạ, vâng” của câu khiến cho câu nói trở nên cộc lốc. Có lẽ những người đó nghĩ trình độ học vấn là tất cả, nhưng bỏ đi, nếu học vấn cao mà giao tiếp vô duyên thì bạn cũng khó giành được thiện cảm của mọi người. Thêm vào đó, hành động hình thành thói quen, thói quen tạo nên nhân cách, nếu cứ ăn nói thô lỗ như vậy thì sớm muộn gì phẩm chất của họ cũng bị ảnh hưởng.

Vậy thì chúng ta cần làm gì để phát huy hết tác dụng của lời nói? Không nên noi Trước hết, hãy tạo cho mình một thói quen là nghĩ trước khi nói, cân nhắc cẩn thận khi buông lời, vì lời nói ra như tên bắn, không thể thu về được. Là học sinh, vẫn còn đang ngồi trên ghế nhà trường, cách ứng xử, giao tiếp của các bạn đều phải đúng mực và phù hợp. Khi nói chuyện với bố mẹ, thầy cô hay người hơn tuổi, ta phải luôn lịch sự, nhã nhặn, thể hiên thái độ tôn trọng và lễ phép. Khi nói chuyện với bạn bè, không nên dùng các từ ngữ quá cầu kỳ, cứ giao tiếp sao cho thoải mái, hòa đồng nhưng cũng cần tránh việc trở nên quá buông thả. Còn khi chuyện trò cùng trẻ con thì không nên nặng lời, hãy cố luôn là một người anh/chị nhường nhịn, gương mẫu. Cải thiện cách nói chuyện không phải việc một sớm một chiều mà làm được, nó tốn của chúng ta rất nhiều thời gian, công sức. Nhưng nếu ai cũng cố gắng cải thiện mình, thì xã hội này sẽ lành mạnh và tốt đẹp hơn biết bao.

“Lời nói gói vàng”, câu ca dao của ông cha ta thật là thâm túy. Giá trị của lời nói là vô cùng lớn, vây nên mỗi người đều phải thật cẩn thận trong giao tiếp, bạn nhé!