Lí tưởng là ngọn đèn chỉ đường. Không có lí tưởng thì không có phương hướng kiên định, mà không có phương hướng thì không có cuộc sống - Lép Tôn - xtôi. Anh (chị) hãy nên suy nghĩ về vai trò của lí tưởng nói chung và trình bày lí tưởng riêng của mình

BÀI LÀM 1

Trong cuộc sống, mỗi con người từ khi sinh ra đã là một hành trình tư tưởng. Cha mẹ khắc khoải một lí tưởng là con sinh ra được khoẻ mạnh, lớn khôn, con là đứa trẻ ngoan ngoãn, giỏi giang, mai kia con trở thành một người thành đạt. Rồi khi con đủ lớn, đủ ý thức để sống cho những lí tưởng riêng của mình. Con sẽ trở thành một học sinh xuất sắc, lớn hơn nữa con sẽ là một doanh nhân lớn hay là một bác sĩ tài ba, con có cuộc sống riêng cùng một gia đình hạnh phúc. Cuộc sống được nuôi dưỡng bằng những lí tưởng. Nói cách khác: Lí tưởng là ngọn đèn chỉ dường. Không có lí tưởng thì không có phương hướng kiên định, mà không có phương hướng thì không có cuộc sống (Lép Tôn-xtôi).

Mỗi chúng ta khi vô tình chạm đến hai chữ lí tưởng thì cảm thấy như gặp một cái gì xa vời, không thực tại chút nào. Ta cứ nghĩ rằng lí tưởng là cái gì đó vĩ đại như lí tưởng cách mạng của Các Mác, Ăng-ghen, lí tưởng vô sản của Lê-nin. Nhưng chúng ta lại không biết rằng lí tưởng là thực tại, rất đời thường và gần gũi gắn bó trong cuộc sống mỗi chúng ta. Hoàn toàn có thể hiểu lí tưởng là một ngọn đèn, nói dễ hiểu lí tưởng là niềm tin, lòng ao ước mong mỏi của mỗi người đặt ra trong cuộc sống. Lí tưởng chính là cái mục tiêu phấn đấu. Lí tưởng trở thành một phần của cuộc sống, và vì thế cuộc sống sẽ vô vị biết bao nếu thiếu đi lí tưởng. Theo cách nói của Lép Tôn-xtôi thì lí tưởng là ngọn đền chỉ dường, và vì là ngọn đèn chỉ đường nên khi thiếu vắng nó con người ta sẽ dễ lầm lạc, đôi khi chậm trễ trên lộ trình của cuộc sống: Lí tưởng là ngọn đèn chỉ đường. Không có lí tưởng thì không có phương hướng kiên định, mà không có phương hướng thì không có cuộc sống.

Hành trình đi đến lí tưởng, phấn đấu theo lí tưởng, cũng như một vận động viên điền kinh đang ra sức chinh phục chặng đường đua của mình. Anh chàng vận động viên chỉ biết rằng phía trước, những bước cuối cùng của chặng đường đua là dải băng-rôn về đích. Anh cố hết sức và lao về phía trước với một tinh thần sức mạnh thiêng liêng, như mỗi chúng ta đều hướng về lí tưởng của mình. Cuộc sống cũng là một chặng đua và nếu chặng đua ấy không có đích đến, không có hướng đi thì chúng ta sẽ đi đâu về đâu. Nhưng Lép Tôn-xtôi bảo rằng: Lí tưởng là phương hướng kiên dinh, đó không có nghĩa rằng lí tưởng là một khối vật khổng lồ, nặng trịch không bao giờ có thể chuyển dịch. Nếu hiểu ngược kiểu ấy, chẳng lẽ, lí tưởng của cuộc sống hiện đại lại là một ông già phong kiến cố hữu, cùng những đạo luật khắt khe của chế độ xưa. Đó hoàn toàn không phải là lí tưởng. Đã là lí tưởng thiêng liêng của một cuộc sống tươi đẹp thì đòi hỏi ở cái khí chất cao đẹp.

Trong cuộc sống có vô vàn lí tưởng nhưng như thế nào mới là một lí tưởng chính đáng. Lí tưởng của một người kinh doanh là làm giàu, nhưng không phải là được làm giàu bằng mọi cách. Anh ta phải tuân theo khuôn khổ của pháp luật và trách nhiệm của lương tâm. Lí tưởng của một cậu học sinh là đỗ cao trong kì thi đại học. Thế rồi ngày anh đến phòng thi để thực hiện cái lí tưởng đó của mình, thì lương tâm, xã hội không bao giờ cho phép anh có quyền làm ngơ khi thấy một người chết đuối, một hành động đi trái lại pháp luật, trái với đạo lí thì không còn là lí tưởng. Mỗi bước đi của chúng ta bây giờ đều bước theo những bậc thang của lí tưởng, và luôn luôn có lí tưởng sáng soi chỉ đường. Lúc ấy, chúng ta như những đứa trẻ vô tri được bàn tay người mẹ nâng niu dìu dắt từng bước đi. Và khi ấy nếu không có mẹ, không có lí tưởng con là đứa trẻ bơ vơ, lạc loài, rồi sẽ đi đâu về đâu. Anh muốn chinh phục nóc nhà thế giới, muôn đứng trên đỉnh E-ve-rét dù chỉ là một giây, dù phải trải qua ngàn giờ hãi hùng, có lúc tưởng rằng hi sinh cả tính mạng, nhưng vẫn hết mình thực hiện cái lí tưởng của bản thân. Nếu một con người chỉ tồn tại như một bản năng, hoạt động như một cái máy, khởi động thì chạy, hết nhiên liệu thì tắt. Ta tự hỏi thế có phải là cuộc sống? Để chứng minh rằng ta đang sống, đang tồn tại, trước tiên ta phải có lí tưởng, và khi đã có lí tưởng ta sẽ có dũng khí làm những gì ta quyết.

Ngày 5-6-1911, chàng thanh niên mang tên Nguyễn Tất Thành cùng hai bàn tay trắng xuống tàu buôn ra nước ngoài mang trên mình hành trang duy nhất là lí tưởng tìm đường cứu nước. Giả dụ, nếu không có đủ sức mạnh của lí tưởng thì Bác đã không bao giờ có đủ can đảm ra đi. Chính vì thế ta hãy sống, và thực sự sống khi đã có lí tưởng riêng của bản thân. Xuân Diệu thì mải mê với lí tưởng:

Thà một phút huy hoàng rồi chợt tắt

Còn hơn buồn le lói suốt trăm năm.

Cám ơn nhà thơ đã đem đến một quan niệm mới về lí tưởng của cuộc sống. Chắc hẳn, chúng ta ai cũng biết Xuân Diệu là một nhà thơ khát khao giao cảm với đời, yêu đời một cách tha thiết nhất. Chính vì thế, nhà thơ đem hết trái tim cửa mình công hiến cho cuộc sống này, cho lí tưởng sống tràn đầy yêu thương. Xuân Diệu mong muốn được sống chân thành với lí tưởng của riêng ông, được hiến dâng cả cuộc đời để đổi lấy một phút huy hoàng, đó là giây phút cháy bỏng của một tâm hồn sống trong lí tưởng. Đồng thời nhà thơ cũng muốn gửi gắm lí tưởng sống ấy cho mọi người trong cuộc đời. Sống phải sống sao cho đáng sống, phải đem hết dũng cảm để sống cho cái lí tưởng của mình, để từ đó tìm ra phương hướng đi theo tiếng gọi của lí tưởng như Lép Tôn-xtôi đã khẳng định: Không có lí tưởng thì không có phương hướng kiên định, mà không có phương hướng thì không có cuộc sống.

Nhưng thử hỏi có mấy ai có đủ dũng cảm để sống hết mình, sống một cách trọn đầy cho lí tưởng. Chắc hẳn, chúng ta - những người con của dân tộc Việt Nam sẽ không bao giờ quên và cũng không bao giờ được quên người thiếu nữ đã chết cho mùa hoa lê-ki-ma nở, ở quê ta vùng Đất Đỏ, và chết cho đời sau. Nữ anh hùng Võ Thị Sáu đã dâng cả cuộc đời mình cho dân tộc, cho Tổ quốc yêu thương và cũng cho riêng lí tưởng sống của chị, khi mới tròn đầy cái tuổi 16. Tôi không so sánh bạn, cũng như không dám so sánh mình với lí tưởng cháy bỏng yêu thương của tâm hồn thi sĩ Xuân Diệu, với lí tưởng cách mạng cao cả của nữ anh hùng, liệt sĩ Võ Thị Sáu. Qua đó, tôi chỉ có thể khẳng định rằng mỗi chúng ta đều có thể gắng hết sức vì lí tưởng sống của bản thân mình để thật sự có một phương hướng sống, phương hướng để tồn tại. Cũng như từ đầu vẫn nói lí tưởng không hề xa vời, lí tưởng là đoạn đường, là lối đi gắn bó với chúng ta trong suốt cuộc đời.

Một lần nữa xin chân thành cảm ơn Lep Tôn-xtôi đã đem đến cho chúng ta cái nhìn tổng quát về lí tưởng: Lí tưởng là ngọn đèn chỉ đường. Không có lí tưởng thì không có phương hướng kiên định, mà không có phương hướng thì không có cuộc sống. Con đường hôm qua, hôm kia của tôi, của bạn, của tất cả chúng ta đều đã lùi vào quá khứ một cách mờ nhạt và tiếp tục nhạt nhoà.

Nhưng con đường của hôm nay và của ngày mai còn tuỳ tôi, tuỳ bạn, chúng ta đi như thế nào, chọn lựa ngọn đèn lí tưởng nào, đi theo phương hướng nào, để tiếp tục phát triển và đi lên cùng với sự thăng hoa của ánh sáng lí tưởng.

BÀI LÀM 2

Không biết bao nhiêu lần, trong cuộc sống của mỗi con người câu hỏi này đã vang lên: “Tôi từ đâu đến? Tôi sinh ra để làm gì? Và sẽ đi về đâu?”. Đó là những câu hỏi truy tìm ý nghĩa của đời sống, cũng là câu hỏi để kiếm tìm lí tưởng, giúp con người hướng đích, hướng tới những giá trị tốt đẹp, xứng đáng với sự tồn tại của mình. Chính vì thế, Lép Tôn-xtôi, người đã kiên định suốt đời vì những lí tưởng nhân văn cao quý trong cuộc đời và trong tác phẩm của mình, đã khẳng định: Lí tưởng là ngọn đèn chỉ đường. Không có lí tưởng thì không có phương hướng kiên định, mà không có phương hướng thì không có cuộc sống.

Nhưng lí tưởng là gì? Có người sẽ nói: Lí tưởng của tôi ư? Kiếm được nhiều tiền. Có tiền là có tất cả. Hoặc: Trở thành một người nổi tiếng. Đó là lí tưởng của tôi. Và rất nhiều người vẫn theo đuổi những “lí tưởng” tương tự.

Bởi lẽ: Khát vọng kiếm được nhiều tiền, có quyền lực, được nổi tiếng,... tuy cũng là ước mong chính đáng nhưng chưa phải là ánh sáng dẫn đường để con người tự hoàn thiện và làm cho cuộc sống cao đẹp hơn. Thậm chí, nếu quá ngưỡng, sự bành trướng của những tham vọng này còn có thể đẩy con người vào tội lỗi. Đó không thể là “ngọn đèn chỉ đường” cho cuộc sống của chúng ta.

Lép Tôn-xtôi vốn là một nhà quý tộc. Nhưng ông đã cố gắng đấu tranh để bãi bỏ chế độ nông nô. Ngài Nen-son Man-đê-la, Tổng thống Nam Phi, đã cống hiến cả cuộc đời mình để loại trừ chế độ A-pac-thai. Hồ Chí Minh đã từng nói: Không có gì quý hơn độc lập tự do. Và Người đã suốt đời theo đuổi một khát vọng: Làm sao cho dân ta ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành. Đó là lí tưởng của những vĩ nhân, những bậc anh hùng, những chiến sĩ tiên phong của nhân loại. Đồng thời, cũng có biết bao con người vô danh đã âm thầm, bền bỉ, thậm chí hi sinh cuộc sống của mình, vì tự do của nhân loại, của dân tộc, vì cuộc sống tốt đẹp hơn của mỗi chúng ta. Thật xúc động khi đọc lại những trang nhật kí chiến trường của liệt sĩ Nguyễn Văn Thạc, Đặng Thùy Trâm, những trang thư của cô gái ở ngã ba Đồng Lộc gửi về thăm mẹ,... Còn bao nhiêu trang thư, trang nhật kí như thế đã nằm lại cùng các anh các chị nơi chiến hào. Những năm tháng ấy, khát vọng được hi sinh quên mình để đất nước không còn tiếng bom đạn, bầu trời xanh bình yên trên mỗi mái nhà đã thắp sáng cuộc đời mỗi người chiến sĩ. Đó thực sự là những người dẫn đường, những người đã giương cao “ngọn đèn chỉ đường” để chúng ta hướng tới những giá trị tốt đẹp, thực sự xứng đáng với con người.

Tôi và bạn, chúng ta chỉ là những người bình thường. Nhưng khi chúng ta chọn cho mình một mục đích sống đẹp và kiên trì hướng tới mục đích đó, chúng ta đã có lí tưởng của mình. Bằng đời sống nhỏ bé của mình, như một giọt nước, chúng ta hoà vào dòng chảy mạnh mẽ của đời sống này, để cùng hướng tới ánh sáng, hướng ra biển cả rộng lớn và ấm áp của tự do, tình yêu thương, lòng vị tha,... Và như thế, chúng ta đã không phải nuối tiếc vì những năm tháng ngắn ngủi của một đời người đã tràn đầy ý nghĩa.

Tôi đã biết một bác sĩ suốt đời làm việc trong một bệnh viện ở nơi xa xôi, hẻo lánh. Người bác sĩ ấy chăm sóc những bệnh nhân phong. Người bác sĩ ấy âm thầm chia sẻ nỗi đau tinh thần và thân thể của từng người bệnh. Anh không muôn nói về chính mình. Có lẽ anh cũng không muốn dùng đến hai chữ “lí tưởng”. Nhưng anh đã dành cả đời mình cho lí tưởng ấy. Lí tưởng của một vị “lương y như từ mẫu”.

Tôi còn được biết một nhà sư trụ trì ngôi chùa nhỏ bé ở một miền quê nghèo hết lòng nuôi nấng, dạy dỗ những đứa bé bị bỏ rơi với tâm nguyên “làm dịu đi những nỗi đau trong cuộc đời này”. Vượt lên mọi nỗi nhọc nhằn, mọi lời thị phi, nhà tu hành ấy đã nâng đỡ bước chân chập chững của bao sinh linh bé hướng thiện là bước khởi đầu trên con đường tìm tới sự giác ngộ, giải thoát. Và hiển nhiên, đó cũng là “ngọn đèn chỉ đường” cho thế gian này.

Còn biết bao nhiêu con người bé nhỏ, bằng cuộc sống nhẫn nại, vị tha, quên mình vì người khác, hằng ngày, hằng giờ, đã thắp sáng thêm “ngọn đèn chỉ đường” ấy. Nhờ những đốm sáng nhỏ nhoi ấy, ánh dương ngời rạng, soi chiếu hành trình nhọc nhằn, bất trắc, đầy khó khăn của cuộc sống không bao giờ lụi tắt. Những con người bé nhỏ ấy không suy tư nhiều về hai chữ lí tưởng, nhưng cuộc đời của họ là hiện thân của lí tưởng đẹp nhất mà con người cần hướng tới: Biết yêu thương người khác như chính bản thân mình.

Lớn lao hay nhỏ bé, dẫn đường cho hành trình của cả nhân loại, cả thời đại hay soi rọi cho những lối nhỏ của mỗi cuộc đời bình thường, lí tưởng luôn là những giá trị tinh thần cao quý, đẹp đẽ mà mỗi con người hướng tới trong cả tâm trí và hành động. Một cuộc sống không hướng tới điều gì tốt đẹp, không khao khát làm gì cho ai là một cuộc sống vô nghĩa, phi lí. Không có một “ngọn đèn chỉ đường” trong tâm trí và hành động, con người dễ sa vào lối sống vị kỉ, buông thả, thác loạn hoặc mỏi mệt, chán chường. Lí tưởng và niềm tin vào lí tưởng là nguồn sức mạnh giúp chúng ta vượt lên những thử thách đáng sợ, những cám dỗ tầm thường.

Một người bạn hỏi tôi: “Bạn có bao giờ nghĩ: Mình sống vì cái gì?”. Thật không dễ trả lời. Tôi vẫn không biết rõ mình sẽ là ai, và sẽ làm gì? Nhưng nếu tôi là một người thầy giáo, tôi mong ước rằng học sinh sẽ cảm thấy tôi có thể là người bạn của các em và vui mừng khi tôi bước vào lớp. Có thể, tồi chẳng làm được điều gì lớn lao, phi thường, nhưng tôi sẽ cố gắng để sự có mặt của tôi đem lại niềm vui cho người thân yêu, cho bạn bè, cho một ai đó bên cạnh mình. Theo bạn, đó có phải là một điều “lí tưởng” hay không?

Nhưng tôi biết... Tôi biết mình không thể chỉ mơ ước về điều ấy. Phải làm gì để cuộc sống của mình trở thành một món quà tặng cho người thân yêu? Đó thực sự là một điều khó khăn. Nhưng tôi sẽ luôn cố gắng để ánh sáng của ngọn đèn ấy không bao giờ lụi tắt. Để những năm tháng mà tôi may mắn được sinh ra, được sống và được nhìn thấy ánh sáng mặt trời trên thế gian này không phải là những năm tháng vô nghĩa. Để có thể nói cùng bạn: Cuộc sống của tôi...