Phân tích vấn đề lí tưởng, vấn đề lẽ sống trong thơ Tố Hữu

Nhà văn lớn, nhà thơ lớn bao giờ cũng khắc được chân dung riêng của mình vào lịch sử văn học. Tố Hữu là một nhà thơ như thế. Chân dung thơ Tố Hữu là chân dung một nhà thơ trữ tình chính trị hàng đầu của thơ ca Việt Nam với những nét phong cách độc đáo riêng.

Có lẽ nét nổi bật trước hết của phong cách thơ Tố Hữu là vấn đề lí tưởng, vấn đề lẽ sống. Ngay từ khi vừa mới xuất hiện, khi mới viết những vần thơ đầu tiên của đời mình. Tố Hữu đã nói đến vấn đề lẽ sống. Trong khi bao nhiêu nhà thơ cùng thời với ông đang than gió, khóc mây hay tìm về một “tinh cầu giá lạnh, một vì sao trơ trọi cuối trời xa” để lẩn tránh, thì thơ Tố Hữu đã là thơ của một tâm hồn “băn khoăn đi kiếm lẽ yêu đời”.

Tố Hữu nhận ra trong cảnh nước mất, nhà tan thời bấy giờ lẽ sống chỉ có thể là con đường cách mạng: “Ta bước tới. Chỉ một đường: Cách mạng” (Như những con tàu). Ông gọi giây phút nhận ra lẽ sống lớn đó là phút giây “Mặt trời chân lí chói qua tim”, là phút giây của hương thơm và ánh sáng:

Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ

Mặt trời chân lí chói qua tim

Hồn tôi là một vườn hoa lá

Rất đậm hương và rộn tiếng chim.

(Từ ấy)

Vì lẽ sống lớn ấy mà ông nguyện đem cả thơ mình, cả đời mình hiến dâng cho cách mạng, sống chết vì cách mạng:

Sống đã vì cách mạng, anh em ta

Chết cũng vì cách mạng, chẳng phiền hà!

Vui vẻ chết như cày xong thửa ruộng

Lòng khỏe nhẹ anh dân quê sung sướng

Ngửa mình trên liếp cỏ ngủ ngon lành

(Trăng trối)

Ông đưa lẽ sống lớn ấy chia sẻ với thế giới của những con người cùng khổ như lão đầy tớ, em bé đi ở, chị vú nuôi, cô gái giang hồ... Ông thắp lên trong lòng họ niềm hi vọng về một ngày mai tươi sáng:

Ngày mai bao lớp đời dơ

Sẽ tan như đám mây mờ đêm nay

Cô ơi, tháng rộng ngày dài

Mở lòng ra đón ngày mai huy hoàng

(Tiếng hát sông Hương)

Lẽ sống, lí tưởng đã mang lại cho nhà thơ Tố Hữu niềm tin, chất lãng mạn, lạc quan cách mạng.

Sau này, khi đất nước độc lập, thơ Tố Hữu vẫn tiếp tục nói về lẽ sống, lí tưởng. Từ Việt Bắc cho đến Gió lộng, từ Ra trận cho đến Máu và hoa thơ ông âm vang tiếng nói của lẽ sống lớn. Có điều, nếu ngày xưa ông say sưa nói về lẽ sống của một thế hệ đi làm cách mạng thì bây giờ ông nói đến lẽ sống của dân tộc và thời đại. Ông nói về cuộc chiến đấu của đất nước, của dân tộc cho lẽ phải, cho chân lí:

Nếu được làm hạt giống để mùa sau

Nếu lịch sử chọn ta làm điểm tựa

Vui gì hơn làm người lính đi đầu

Trong đêm tối tỉm ta làm ngọn lửa

(Chào xuân 67)

Sống cho ta, sống cả cho người

Là trái tim, cũng là lẽ phải Việt Nam ơi!

Người là ai? Mà trở thành nhân loại

(Với Đảng mùa xuân)