“Thơ Chế Lan Viên có phong cách rõ nét và độc đáo, nổi bật nhất là chất suy tưởng triết lí mang vẻ đẹp trí tuệ và sự đa dạng, phong phú của thế giới hình ảnh”... Nhận xét trên được thực hiện như thế nào trong bài thơ Tiếng hát con tàu

“Thơ Chế Lan Viên có phong cách rõ nét và độc đáo, nổi bật nhất là chất suy tưởng triết lí mang vẻ đẹp trí tuệ và sự đa dạng, phong phú của thế giới hình ảnh” (Theo sách Ngữ văn 12, tập 1, NXB GD 2012, tr.105). Nhận xét trên được thực hiện như thế nào trong bài thơ Tiếng hát con tàu

HƯỚNG DẪN LÀM BÀI

YÊU CẦU KĨ NĂNG:

Học sinh hiểu được yêu cầu của đề; bố cục bài rõ ràng, lập luận chặt chẽ, văn viết trong sáng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả, dùng từ, viết câu, chữ viết sạch sẽ, rõ ràng.

YÊU CẦU KIẾN THỨC:

Học sinh có thể trình bày bằng nhiều cách, song cần nêu được những ý chính sau:

1. Giới thiệu vắn tắt về tác giả: Là một nhà thơ lớn, thơ Chế Lan Viên đã đi qua và chiếm lĩnh cả ba đỉnh cao của ba thời kì tiêu biểu nhất của thơ ca Việt Nam thế kỉ XX: thời kì thơ mới lãng mạn (1932 - 1945); thời kì thơ ca kháng chiến (1945 - 1975) và thời kì đổi mới (sau 1986). Ông được đánh giá là một nhà thơ có phong cách đặc sắc và nổi bật, bài thơ Tiếng hát con tàu, đỉnh cao của thơ Chế Lan Viên sau cách mạng.

2. Vài nét về phong cách nghệ thuật: Là những nét độc đáo về nội dung và nghệ thuật, có giá trị thẩm mĩ được thể hiện khá đậm nét trong sáng tác của một tác giả.

Chế Lan Viên dược đánh giá là một nhà thơ có phong cách đặc sắc và nổi bật với hai đặc điểm: tính trí tuệ, triết lí và khả năng sáng tạo hình ảnh, tạo nên sự đa dạng, phong phú của thế giới hình ảnh trong thơ ông...

3. Phân tích những đặc điểm trên của phong cách nghệ thuật Chế Lan Viên thể hiện ở bài thơ Tiếng hát con tàu

a. Là một nhà thơ ưa triết lí, Chê Lan Viên thường có những phát hiện sâu sắc, mới mẻ và bất ngờ về đối tượng. Vì thế thơ ông lấp lánh vẻ đẹp trí tuệ; con đường đến với người đọc của thơ Chế Lan Viên không phải là “từ trái tim đến trái tim” mà là từ trí tuệ trái tim, bởi ông quan niệm “thơ không chỉ đưa ru mà còn thức tỉnh”. Tuy nhiên, trí tuệ mà không khô khan, trừu tượng; trí tuệ luôn gắn liền với cảm xúc, là thứ trí tuệ của trái tim.

Trong Tiếng hát con tàu, rất nhiều câu thơ có hàm lượng trí tuệ cao, nhiều câu được đúc kết như những triết lí, quy luật. Có thể dẫn một vài ví dụ:

- Chẳng có thơ đâu giữa lòng dóng khép

Tâm hồn anh chờ gặp anh trên kia

- Khi ta ở chỉ là nơi đất ở

Khi ta đi đất đã hóa tâm hồn

- Như xuân đến chim rừng lông trở biếc

Tình yêu làm đất lạ hóa quê hương.

b. Tính triết lí, trí tuệ đi liến với khả năng sáng tạo hình ảnh. Có thể nói Chế Lan Viên cảm nhận và suy nghĩ về mọi vấn đề bằng hình ảnh và thế giới nghệ thuật của thơ ông là thế giới của vô số những hình ảnh phong phú.

Bài thơ này có những hình ảnh tả thực, chân thực:

Chiếc áo nâu suốt một đời vá rách

Đêm cuối cùng anh cởi lại cho con

Có những hình ảnh lãng mạn, đẹp đẽ:

Tình yêu ta như cánh kiến hoa vàng

Như xuân đến chim rừng lòng trở biếc

Có khi cả khổ thơ là những hình ảnh sóng đôi so sánh liên tiếp:

Con gặp lại nhân dân như nai về suối cũ

Cỏ đón giêng hai, chim én gặp mùa

Như đứa trẻ thơ đói lòng gặp sữa

Chiếc nôi ngừng bỗng gặp cánh tay đưa

Và rất nhiều hình ảnh mang tính biểu tượng, triết lí như con tàu, Tây Bắc, vầng trăng, suối lớn mùa xuân...

c. Đánh giá:

Tính trí tuệ và khả năng sáng tạo hình ảnh luôn gắn liền với nhau trên một vẻ đẹp riêng của thơ Chế Lan Viên. Nhờ hình ảnh mà trí tuệ không khô khan, trừu tượng, nhờ hình ảnh mà trở nên lấp lánh, đa nghĩa, lắng đọng và ám ảnh.