Văn thuyết minh - Đình Chiên Đàn - ngôi đình cổ lớn nhất ở tỉnh Quảng Nam

Dân gian truyền tụng: “Thứ nhất là đình La Qua/ Thứ nhì Thành Mỹ/ Thứ ba Chiên Đàn". Đó là những ngôi đình cổ từ thế kỉ 15.

Trải qua nhiều biến động lịch sử dữ dội, đến nay chỉ còn lại đình Chiên Đàn, trên 500 năm tuổi. Đình hiện toạ lạc trên một khuôn viên rộng gần 2000m2, tại thôn Đàn Trung, xã Tam Đàn, huyện Phú Ninh, cách Quốc lộ 1A gần lkm.

Đình được xây dựng trên một khu đất cao bằng phẳng rộng khoảng 300m2. Mặt đình hướng về Đông - Nam, mái lợp ngói âm dương. Hai đầu mái có hình tượng Lưỡng long triều nguyệt, do những người thợ mộc phường Văn Hà tạo tác nên.

Đình gồm năm gian hai chái với 30 cây cột đồ sộ bằng gỗ mít và gỗ tứ thiết; đến nay bóng lên mầu thời gian. Ba gian giữa làm nơi thừa tự, có nhiều hoành phi câu đối sơn son thếp vàng. Bên phải đình là nhà trù (nơi tráng đính canh gác) bèn trái là nhà kho. cổng tam quan có nhà võ ca (ca hát, đấu võ, đấu vật).

Hội đình vào ngày rằm tháng 7 âm lịch hằng năm. Những năm phong cốc yên bình, có hàng ngàn người kéo về hội đình, tiếng chiêng trống rền vang đất trời.

Theo truyền thuyết, vua Lê Thánh Tông đã ngự giá thân chinh và đóng Đại bản doanh tại đình Chiên Đàn vào mùa xuân năm 1471 khi Nam tiến.

Anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ và Nguyễn Lữ từng lấy đình Chiên Đàn làm nơi hội họp tướng sĩ tiến đánh Bình Định, Phú Xuân vào những năm đầu thập niên tám mươi của thế kỉ 18.

Đầu thế kỉ 20, các chí sĩ yêu nước như Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng... thường lui tới vùng Tam Đàn, Phú Ninh để xây dựng các Hội, Đoàn yêu nước; đình Chiên Đàn là một trong những cơ sở cách mạng sôi sục ở vùng Quảng Nam thời chống sưu thuế, chống thực dân Pháp ở Trung Kì.

Trong 30 năm kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, hàng vạn, hàng triệu trai tráng của Quang Nam và Quảng Ngãi... đã ncu cao chí khí bất khuất anh hùng của ông cha tổ ticn, nối tiếp nhau ào ào ra trận, đcm máu xương viết nên bàn anh hùng ca trong thời đại Hồ Chí Minh. Nhũng đêm tiễn quân diễn ra ở đình Chiên Đàn, lứa đuốc rực trời, tiếng trống dậy đất... mãi mãi là kí ức anh hùng của một vùng quê địa linh nhân kiệt.

Chiên Đàn hôm qua, hôm nay và ngày mai là niềm tự hào của đồng bào Quảng Nam về truyền thống yêu nước, truyền thống văn hoá; là niềm tin rực sáng tương lai. Chiên Đàn ơi! Ngọn lửa của Người mãi mãi rực sáng!