Phân tích nhân vật Lục Vân Tiên trong đoạn trích Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga

Truyện Lục Vân tiên của Nguyễn Đình Chiểu là một tác phẩm có sức sống mạnh mẽ và lâu bền. Đoạn trích Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga nằm ở phần đầu của truyện. Qua đoạn trích chúng ta sẽ bắt gặp nhân vật chính là Lục Vân Tiên, một người tuấn tú, văn võ song toàn. Đây là nhân vật thể hiện lí tưởng của Nguyễn Đình Chiểu.​ Có thể nói rằng đoạn trích Lục Vân Tiên thể hiện quan niệm sâu sắc của tác giả về lối sống ân nghĩa của Lục Vân Tiên. Vân Tiên là hình ảnh đẹp, lí tưởng mà Nguyễn Đình Chiểu gửi gắm niềm tin và ước vọng của mình. Lục Vân tiên là một chàng trai vừa rời trường học bước vào đời, lòng đầy hăm hở giúp đời, muốn lập công danh, cũng muốn thi thố tài giúp đời, giúp người.

Trên đường lên kinh ứng thí, Lục Vân Tiên bất ngờ chứng kiến cảnh người dân đang bỏ chạy. Chàng hỏi thăm và được biết ở đó có bọn cướp Phong lai đang tung hoành. Và cuối cùng Lục Vân Tiên đã quyết định đánh bọn cướp để cứu dân:

Tôi xin ra sức anh hào

Cứu người cho khỏi lao đao buổi này​

Mọi người khuyên chàng không nên chuốc lấy nguy hiểm vì bọn cướp quá đông, mà lại còn hung hãn còn Vân Tiên chỉ có một mình mà trong lại rất thư sinh, hiền lành. Trước một đối thủ vô cùng nguy hiểm như vậy nhưng Vân Tiên không hề run sợ. Chàng căm giận lũ bất lương.Lòng căm giận ấy đã biến thành hành động cụ thể:

Vân Tiên ghé lại bên đàng 

Bẻ cây làm gậy nhằm làng xông vô​

Hành động đánh cướp của Vân Tiên trước hết bộc lộ được tính cách anh hùng, tài năng và tấm lòng vị nghĩa của Vân Tiên. Hành động "bẻ cây làm gậy nhằm làng xông vô" của Lục Vân Tiên thật đẹp. Vì đã khắc họa hình ảnh người anh hùng sẵn sàng trừ ác giúp dân. Sức mạnh của chàng trai đã khiến bọn "lâu la khiếp sợ"

Lâu la bốn phía vỡ tan

Đều quăng gươm giáo tìm đường chạy ngay​

Bọn lâu la phải quăng cả vũ khí để thoát thân, còn tên đầu đảng thì:

Phong lai trở chẳng kịp tay

Bị Tiên một gậy thác rày thân vong​

Sư tài ba, dũng cảm của Vân Tiên được thể hiện đầy đủ trong quá trình đánh cướp. Hình ảnh Vân Tiên đánh cướp được khắc họa tài tình. Chàng chỉ có một mình, trong tay không có vũ khí, trong khi bọn cướp thì đầy gươm giáo. Tướng Phong Lại thì mặt đỏ phừng phừng vô cùng hung dữ. Vậy mà chàng đã xong vô đánh cướp. Hình ảnh Vân Tiên đánh cướp được miêu tả rất đẹp:

Vân Tiên tả đột hữu xung

Khác nào Triệu tử phá vòng Đương dang​

Tác giả đã so sánh hình ảnh đánh cướp của Lục Vân Tiên đánh cướp đẹp như hình ảnh Triệu Tử Long, một tướng trẻ có tài thời Tam Quốc. Tử Long một mình phá vòng vây của Tào Tháo. Vẻ đẹp của Vân Tiên đánh cướp mang vẻ đẹp của người anh hùng ngày xưa.

Hành động của Vân Tiên chứng tỏ chàng là người vì việc nghĩa quên thân mình, cái tài của người anh hùng và sức mạnh bênh vực kẻ yếu, chiến thắng những thế lực tàn bạo.​ Thái độ cư xử với Kiều Nguyệt Nga sau khi đánh cướp lại bộc lộ tư cách con người chính trực, hào hiệp, trọng nghĩa khinh tài, cũng rất từ tâm nhân hậu của Lục Vân Tiên. Khi thấy hai cô gái chưa hết hãi hùng, Vân tiên động lòng tìm cách an ủi họ và ân cần hỏi han:

Vân Tiên nghe nói động lòng

Đáp rằng: Ta đã trừ dòng lâu la​

Khi nghe họ nói muốn được lại tạ ơn thì chàng khiêm nhường trả lời: "Làm ơn há dễ trông người trả ơn". Chàng không nhận cái lại tạ ơn của hai cô gái. Chàng từ chối về thăm nhà của Nguyệt Nga để được cha nàng đền đáp. Dường như đối với chàng làm việc nghĩa là một bổn phận, một lẽ tự nhiên, chàng không coi đó là công trạng. Đó là cách cư xử mang tinh thần nghĩa hiệp của các bậc anh hùng. Vân Tiên quan niệm:

Nhớ câu kiến ngãi bất vi

Làm người thế ấy cũng phi anh hùng​

Thấy việc nghĩa mà không làm thì không phải anh hùng. Hai câu thơ cuối trên nêu lên một quan niệm sống, một phương châm sống. Nó đề cao tinh thần nghĩa hiệp, coi việc nghĩa ở đời là trách nhiệm cao cả, thiêng liêng.

Vân Tiên là người tài ba, dũng cảm. Ngoài ra chàng còn là người chính trực hào hiệp, trọng nghĩa khinh tài. Hình ảnh Lục Vân Tiên là một hình ảnh đẹp, lí tưởng sống cao cả mà Nguyễn Đình Chiểu đã gửi niềm tin và ước mong của mình. Ngôn ngữ mộc mạc, bình dị gần gũi với lối sống thông thường. Tuy không trau chuốt nhưng lại phù hợp với ngôn ngữ người kể chuyện.