Văn nghị luận - Bài ca thắp đèn biển: "Thuyền ơi, hoàng hôn xuống... Kịp theo triều nước lên" Biển Hải Phòng, 1972 Huy Cận (Chiến trường gần đến chiến trường xa - 1973)

Đề bài:

BÀI CA ĐI THẮP ĐÈN BIỂN

                                                        Tặng đội đèn biển Ba Mon

Thuyền ơi, hoàng hôn xuống

Đảo đã tím ngoài khơi

Con hải âu chao sóng

Cánh chào đưa mặt trời.

Ta lại đi, ơi thuyền

Thắp những ngọn đèn biển

Ngọn cao vút đỉnh lèn

Ngọn đầu hang lạch hẻm.

Biển ta thức đánh giặc

Ngọn đèn chong đêm thâu

Cần, tim ta làm bấc

Cần, máu ta làm dầu.

Thuyền ơi, chờ ta lau

Giọt sương chiều, hạt muội

Cho đèn ta như sao

Chiếu vạn tầng đêm tối

Thuyền ơi, hoàng hôn xuống

Đảo đã tím ngoài khơi

Con hải âu chao sóng

Cánh chào đưa mặt trời.

Ta lại đi, ơi thuyền

Thắp những ngọn đèn biển

Cho trăm tàu cập bến

Kịp theo triều nước lên

                                                                            Biển Hải Phòng, 1972

                                                                            Huy Cận

                                                                            (Chiến trường gần đến chiến trường xa - 1973)

Cảm thụ

Bài thơ “Bài ca đi thắp đèn biển” được Huy Cận viết tại thành phố biển Hải Phòng vào năm 1972. Đó là thời kì cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của quân và dân ta đang diễn ra vô cùng ác liệt. Giặc Mỹ vừa dùng máy bay B52 ném bom rải thảm miền Bắc nước ta, vừa dùng tàu chiến bắn phá, thả thủy lôi bao vây cảng Hải Phòng...

“Bài ca đi thắp đèn biển” ca ngợi cuộc sống chiến đấu của các công dân - chiến sĩ Nhà đèn. mà tác giả đã ghi rõ: “Tặng đội đèn biển Ba Mon” thuộc vùng biển Hải Phòng.

Đi thắp đèn biển để dẫn đường cho tàu bè ra khơi, cập bến, cũng là bước vào một trận đánh thầm lặng mà ác liệt, diễn ra từ hoàng hôn từ đêm này qua đêm khác, suốt những năm dài khói lửa.

Viết theo thể thơ năm chữ, giọng thơ cất lên náo nức như tiếng reo, tiếng hát lên đường ra trận.

Cảnh hoàng hôn trên biển thật huyền ảo. Một màu tím bao phủ các đảo xa, nơi mà đội đèn biển sắp đi tới. Cánh con chim hải âu “chào đưa mặt trời" thấp thoáng gần xa. Bức tranh biển hoàng hôn như đưa con người vào cõi mộng. Hai tiếng cảm thán “Thuyền ơi" cất lên mở đầu cho bài ca. Giọng thơ tha thiết ngân vang:

Thuyền ơi, hoàng hôn xuống

Đảo đã tím ngoài khơi

Con hải âu chao sóng

Cánh chào đưa mặt trời.

Người đọc nhớ lại đoạn thơ tả cảnh hoàng hôn trong bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá" được Huy Cận viết tại Hồng Gai, ngày 4 tháng 10 năm 1958. cảnh hoàng hôn thật huy hoàng, tráng lệ:

Mặt trời xuống hiển như hòn lửa

Sóng đã cài then đêm sập cửa

Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi

Câu hát căng buồm cùng gió khơi.

Hai thời điểm khác nhau, hòa bình và chiến tranh, hai công việc khác nhau: ra khơi đánh cá và ra các đảo xa thắp đèn biển phục vụ chiến đấu. Vì thế, cảnh biển hoàng hôn, tâm thế ra khơi cũng không giống nhau.

“Đỉnh lèn cao vút", “đầu hang, lạch hẻm" là nơi mà đội đèn biển sẽ đi tới, để thắp sáng những ngọn đèn. Ba tiếng “ta lại đi" như giục giã lên đường:

Ta lại đi, ơi thuyền

Thắp những ngọn đèn biển

Ngọn cao vút đỉnh lèn

Ngọn đầu hang lạch hẻm.

Trời ta, quê ta, biển ta đang giận dữ, sục sôi. Biển được nhân hóa, cùng cả nước đứng lên, cùng cả dân tộc ta ra trận. Một chữ “thức" thật giàu ý nghĩa: “Biển ta thức đánh giặc".

Đội đèn biển ra khơi làm nhiệm vụ “Cho đèn ta như sao/ Chiếu vạn tầng đêm tối". Các anh đã lên đường với lời thề sắt đá quyết chiến. Họ chấp nhận mọi thử thách hiểm nguy:

Biển ta thức đánh giặc

Ngọn đèn chong đêm thâu

Cần, tim ta làm bấc

Cần, máu ta làm dầu.

Các từ ngữ, hình ảnh: “tim ta làm bấc", "máu ta làm dầu", cùng với điệp ngữ "cần" đã thể hiện một lời thề quyết tử của các chiến sĩ trong đội đèn biển.

Huy Cận đã nhắc lại đoạn thơ (sáu câu đầu bài thơ) vào gần cuối bài thơ đó là một dụng ý nghệ thuật, khẳng định và ngợi ca dũng khí và tinh thần lạc quan của các công nhân - chiến sĩ đèn biển ra khơi đi làm nhiệm vụ phục vụ chiến đấu.

Đội đèn biển lên đường với bao niềm tin và hi vọng. Họ hướng tới một mục tiêu chiến đấu cao cả thiêng liêng:

Ta lại đi, ơi thuyền

Thắp những ngọn đèn biển

Cho trăm tàu cập bến

Kịp theo triều nước lên.

Trong hoàn cảnh hòa bình yên vui ngày nay, chúng ta đọc lại bài thơ "Bài ca đi thắp đèn biển" cũng là một dịp để được ôn lại một trong những hoạt động chiến đấu hi sinh đầy gian khổ của quân dân ta trên các hải cảng, trên các hải đảo biển nước ta thời kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

"Bài ca đi thắp đèn biển" là bài ca chiến đấu, là bài ca hi vọng. Giọng thơ ngân vang mãi trong thời gian, trong cuộc đời và trong lòng người, như ai đó đã hát: "Biển của ta, trời đất của ta, đêm ngày của ta...".