Hãy xác định nhân vật, hoàn cảnh, nhân vật và mục đích của cuộc giao tiếp sau: "Bây giờ mận mới hỏi đào? Vườn hồng đã có ai vào hay chưa? Mận hỏi thì đào xin thưa, Vườn hồng có lối nhưng chưa ai vào"

Mục đích của những cuộc giao tiếp trong ca dao tình yêu là nhằm bộc lộ những tình cảm, thái độ của con người, xác lập và củng cố những mối quan hệ giữa các nhân vật giao tiếp. Những mục đích này có thể được thể hiện một cách trực tiếp nhưng cũng có thể được thể hiện một cách gián tiếp thông qua mối quan hệ với các nhân tố giao tiếp khác như: không gian giao tiếp, nội dung giao tiếp và nhân vật giao tiếp.

Xét trong câu trên ta có thể nhận ra cả ba nhân tố giao tiếp đã được sử dụng.

- Không gian giao tiếp: Khu vườn quê quen thuộc thông qua hai hình ảnh khu vườn nông thôn.

- Nội dung giao tiếp: lời tỏ tình và trả lời gián tiếp, hai người đã quen từ lâu nhưng còn e thẹn chưa dám bộc lộ trực tiếp chỉ thông qua ý nghĩa ẩn dụ, thể hiện được đây là một mối tình chân quê.

- Nhân vật giao tiếp: Ẩn dụ qua hai nhân vật mận đào tượng trưng cho anh và em. Khi xưng bằng các phương tiện ẩn dụ, hoán dụ, người xưng đã không dùng cái danh chính thức của mình mà dùng một cái danh khác, người xưng ẩn sau các phương tiện xưng hô này một cách kín đáo, tế nhị đầy tính thẩm mỹ. Lối xưng hô bằng ẩn dụ “mận”, “đào” vừa kín đáo lại vừa tế nhị, duyên dáng. “Mận” ở lời thứ nhất là lời tự xưng của người nói, nhưng ở lời thứ hai là lời hô gọi của người nói. Tương tự như thế, “đào” ở lời một là chỉ người nghe còn ở lời hai lại là người nói. Các chàng trai, cô gái ở đây xưng cũng bằng “mận”, “đào” hô cũng bằng “mận” “đào”. Để xác định vai nhân xưng của hai phương tiện xưng hô này phải dựa vào ngữ cảnh “hỏi”, “thưa” của toàn bài viết. “Hỏi” là hoạt động của người nói hướng tới người nghe. “Thưa” là hoạt động trả lời của người được hỏi hướng tới người hỏi. Hỏi và đáp đều là hoạt động ngôn từ của hai nhân xưng thứ nhất. Đặc trưng của ca dao cho ta thấy “bây giờ mận mới hỏi đào” và “mận hỏi thì đào xin thưa không phải là lời dẫn mà chính là một phần phát ngôn của hai nhân vật đang tham gia giao tiếp. Trong ca dao không có người dẫn, kể mà chỉ có hai người đối đáp với nhau

Mặc dù mỗi bài viết ca dao là một câu chuyện tâm tình nhưng phải công khai tập thể, giữa đám đông tất nhiên bao giờ cung bắt buộc phải kín đáo, tế nhị, duyên dáng không thể lộ liễu, vụng về, sỗ sàng trâng tráo được. Vì vậy cách xưng hô này còn được các chàng trai, cô gái dùng để thố lộ tình cảm của mình và cũng để thăm dò đối phương khi họ muốn tìm hiểu về nhau. Khi vừa gặp nhau, mới quen nhau các chàng trai, cô gái chưa biết tên nhau cũng chưa tiện gọi em xưng anh nên đây là phương tiện xưng hô vừa kín đáo tế nhị lại vừa duyên dáng.