Trước nhiều ngả đường đi đến tương lai, chỉ có chính bạn mới lựa chọn được đúng con đường cho mình. Viết một đoạn ngắn bày suy nghĩ của anh / chị về ý kiến trên. (Trích đề thi tốt nghiệp môn Văn năm 2011)

ĐÁP ÁN

Nêu được vấn đề cần nghị luận.

- Giải thích: có nhiều ngả đường đi đến tương lai; sự sáng suốt lựa chọn của chính bản thân có vai trò quyết định thành công và hạnh phúc của mỗi người.

- Bàn luận:

+ Để lập thân, lập nghiệp, hướng đến một tương lai tốt đẹp, mỗi người cần chủ động, sáng suốt lựa chọn một con đường cho chính mình dựa trên khả năng, sở thích của cá nhân.

+ Tuy nhiên, do bản thân chưa có đủ kinh nghiệm nên sự giúp đỡ, tư vấn của gia đình, nhà trường và những người đi trước là cần thiết.

+ Phê phán những người không tự quyết định hướng đi cho cuộc đời mình hoặc chạy theo những trào lưu không phù hợp với bản thân, ...

- Bài học nhận thức và hành động: tuổi trẻ cần xác định được vai trò quyết định của chính bản thân trong việc lựa chọn hướng đi; khi lựa chọn, cần căn cứ vào những yếu tố cần thiết.

BÀI LÀM

Tương lai? Đó là bức màn bí mật che giấu những điều sắp xảy ra. Con người ai mà chẳng muốn vén bức màn ấy lên để mà khám phá, mà chinh phục. Nhưng có lẽ không cần phải quá nôn nóng để muốn được thực hiện điều đó, bởi lẽ trên đường đời dù chông gai hay bằng phẳng, ít nhất cũng phải có lần bạn đứng trước những sự lựa chọn: đi đâu, về đâu? Và vấn đề khi ấy không phải là bạn có chạm đến tương lai hay không mà là bạn phải chọn ngả rẽ nào để đến được với tương lai mà mình mong muốn? Nghe theo tư vân hay chọn đại một lối rồi phó thác cho số phận? Hạnh phúc hay khố đau, tươi sáng hay đen tối, tương lai ấy là của bạn, phụ thuộc vào bạn. Vì thế hãy nhớ rằng: “Trước nhiều ngả đường đi đến tương lai, chí có chính bạn mới lựa chọn được con đường đúng cho mình.”

Khi đặt chân đến một nơi hoàn toàn xa lạ và đang lúng túng trước những ngả rẽ, bạn sẽ làm gì? Hỏi đường. Dĩ nhiên, cả bạn và tôi đều sẽ lựa chọn điều đó. Thế nhưng trước đường đến tương lai của riêng mình thì bạn không thể phụ thuộc vào quyết định của một ai khác, ngoại trừ chính bạn. Tại sao vậy? Để giải thích mâu thuẫn ấy, trước tiên phải hiểu thế nào “nhiều ngả đường đi đến tương lai”. Cuộc sống vốn dĩ là một con đường với những ngả rẽ bất ngờ, mỗi ngả rẽ ấy lại có một hướng đi riêng, có thể song song hoặc giao nhau, nhưng hiếm khi đến cùng một mục tiêu, cán cùng một cái đích. Vì thế, mỗi ngả đường là một tương lai. Vậy con đường nào, lựa chọn nào sẽ giúp ta thực hiện những ước mơ hoài bão hằng ấp ủ? Không ai biết. Diều này khác hẳn với những con đường ngoài thực tế. Và “con đường đúng” cũng không hẳn là con đường trải đầy hoa hồng. Bởi vì “Nếu không vấp phải một trở ngại nào nữa, tức là bạn đã đi chệch đường rồi đó” (M.Ghenin). Một chút gian khó, một chút gập ghềnh đôi khi lại giúp mùi vị thành công ngọt ngào hơn nhiều.

“Chỉ có chính bạn mới lựa chọn được con đường đúng cho mình”. Tại sao? Thứ nhất, chỉ có chính bạn mới là người hiểu rõ chính mình, biết những thế mạnh, điểm yếu của bản thân. Cũng như một người dù muốn cứu chữa bệnh nhân nhưng lại sợ máu thì khó mà trở thành bác sĩ giỏi, vì thế dấn thân vào con đường y khoa sẽ không phải là lựa chọn đúng đắn nhất.

Chỉ có bạn mới biết ước mơ và đích đến của cuộc đời mình. Ba mẹ, người thân, bạn bè có thể biết nhưng làm sao họ hiểu tường tận? Làm sao họ biết những khát khao cháy bỏng đang sục sôi trong lòng bạn? Cũng chỉ có chính bạn mà thôi.

Khả năng, đó là của bạn, thế nên hơn ai hết bạn biết chắc chắn mình có thể làm được đến đâu. Mọi nhận xét, mọi đánh giá chỉ là cái vỏ ngoài, còn cái thực chất, chỉ có bạn mới hiểu. Và trên hết, tương lai đó, cuộc sống đó, chủ nhân của nó chính là bạn. Dù là một người hời hợt, vô tâm đến đâu cũng ý thức được rằng: kể từ khi bước vào lối rẽ đã chọn thì bạn phải chịu trách nhiệm với tương lai của chính mình, cho dù tương lai ấy có ra sao đi chăng nữa.

Thử nghĩ xem, tương lai - cả chặng đường dài sau này của cuộc đời mình mà không tự quyết định, không chịu trách nhiệm thì còn ai sẽ quyết định thay? Và một khi vô trách nhiệm với chính bản thân thì còn có trách nhiệm với điều gì trên cõi đời này nữa? Hoặc giả có ý thức, có trách nhiệm nhưng cứ nhất nhất nghe theo ý kiến của người khác thì bạn - chỉ đơn giản là một - con - rối trong chính cuộc sống của mình. Tự mình lựa chọn đường đi trong cuộc đời là thể hiện sự trưởng thành, chín chắn và tinh thần trách nhiệm của mồi con người. Một người dù nhút nhát, bất tài hay phụ thuộc thì chắc hẳn cũng từng khao khát được tự mình quyết định và lựa chọn điều gì đấy theo sở thích. Có ai lại muốn phụ thuộc hoàn toàn vào người khác? Vậy nên hãy thử một lần làm chủ nhân cuộc sống của bạn bằng cách chọn cho mình con đường đi đến tương lai. Dù đường đi ấy có gập ghềnh, gian nan thì cũng là con đường mà bạn dã lựa chọn. Vì thế bạn sẽ không hối hận. Nhưng nếu làm theo ý kiến của người khác, có thế bạn sẽ phải sống mãi trong sự ân hận dày vò với hai chữ “giá như”.

Tự mình lựa chọn trong khi chưa một lần trải nghiệm, bạn sẽ làm như thế nào để lựa chọn con đường đúng đắn nhất? Đấy là câu hỏi khó nhưng không phải là không có câu trả lời. Trước hết, bạn phải phải xác định được mục tiêu. Nắm mục tiêu trong tay cũng như có được cái la bàn quý báu lúc lạc đường. Còn không thì sẽ “như thuyền không lái, như ngựa không cương trôi dạt lông bông không ra thế nào”. Có mục tiêu nhưng còn phải cân nhắc giữa “ước mơ” và “khả năng”. Chọn con đường quá tầm với sẽ khiến bạn thất bại trong đớn đau và hụt hẫng. Ngược lại chọn lôi đi ngắn, bằng phẳng sẽ dễ thui chột khả năng và ý chí của bạn. Đường đời, đôi lúc phải có những bước thăng trầm, lên xuống, phải nếm dăm lần thất bại và vài điều thành công thì mới nhận thấy giá trị đích thực của cuộc sống.

Cũng có trường hợp thừa ước mơ, dư khả năng nhưng lại thiếu tự tin trầm trọng, lúc đó khả năng cũng chẳng giúp bạn điều gì. Chớ nên thấy con đường mới lạ, chông gai mà chưa chi đã bỏ cuộc. Lỗ Tấn có câu nói rất sâu sắc: “Kì thực trên mặt đất vốn làm gì có đường. Người ta đi mãi thì thành đường thôi”. Theo nghĩa đen mà nói cái gì cũng có lần đầu tiên, nếu chưa ai đi vào con đường ấy, vì sợ, vì không đủ khả năng hay một lí do nào khác, trong khi bạn lại đã trang bị đầy đủ, thì tại sao lại không thử? Điều người khác lo lắng chắc gì cũng là điểm yếu của bạn. Nếu không dám mạo hiềm, biết đâu bạn đã để mất một cơ hội hiếm có, một con đường đúng như mơ ước của mình. Bill Gate, nhân vật nối tiếng của thời đại cũng từng đánh cược với số phận bằng cách chọn ngả rẽ hoàn toàn mới mẻ, nơi chưa ai thành công. Và cuối cùng thì sao? Ông trở thành người giàu nhất thế giới. “Giới hạn duy nhất cho thành tựu của chúng ta trong tương lai sẽ là những mối ngờ vực của chúng ta hôm nay. Chúng ta hãy tiến về phía trước với niềm hi vọng mạnh mẽ và tích cực” (Franklin Delano Roosevelt). Thành công chỉ đến khi người ta dũng cảm quyết đoán trong lựa chọn của mình.

Một khi đã chọn cho mình một lối rẽ, bạn phải gắng sức để hoàn thành nó, cho dù con đường ấy dài và gian nan đến đâu, trừ phi lối đi ấy hoàn toàn sai lầm. Chông gai chỉ giúp bạn trưởng thành hơn mà thôi. Bởi vì “Chẳng đường nào trải bước trên hoa hồng mà chân chẳng phải đớn đau vì những múi gai”. Muốn chạm đến thành công thì phải trả cái giá là kiên trì và nỗ lực.

“Trước nhiều ngả đường đi đến tương lai, chỉ có chính bạn mới lựa chọn được con đường đúng cho mình” nhưng điều đó không đồng nghĩa với việc bỏ ngoài tai những lời khuyên đúng đắn. Ngược lại cần lắng nghe và cân nhắc một cách thấu đáo đế làm cơ sở cho quyết định của mình. Cũng không nên vận dụng một cách máy móc điều đó. Những gì tốt với người khác chưa hẳn là tốt với mình, những gì xấu với mình cũng chưa hẳn đã xấu với họ. Vì mỗi người là một phần tử độc lập, là một cá thế riêng biệt. Chọn lọc và biến lời khuyên ấy thành những điều phù hợp không phải là chuyện dễ nhưng không phải là không thể. Nếu có khát khao, hoài bão tiến về tương lai thì bạn sẽ làm được tất cả. Đối với những ai đã dự định ngả rẽ sẵn thì đừng đế bị dao động bởi những lời khuyên lệch lạc, hãy cân nhắc để chắc chắn rằng: Con dường bạn lựa chọn hoàn toàn đúng đắn. Lời khuyên chỉ là một chất xúc tác khiến bạn vững tâm hơn, còn quyết định vẫn là chính bạn, chứ không phải ở những người cho lời khuyên.

Vẫn biết việc lựa chọn lối đi trong cuộc đời quyết định cả tương lai sau này nhưng nhiều người vẫn chẳng mấy quyết đoán trong chuyện ấy. Một là do họ quen dựa dẫm, quen lấy quyết định của người khác làm lựa chọn của mình, không hề có chính kiến riêng. Họ không cá tính, không sở thích, không ước mơ, chẳng khác gì vỏ ốc trống rỗng để mặc các loài vật khác mượn làm nơi trú ngụ. Vậy thì tương lai có tốt hay xấu, rực rỡ hay héo úa, huy hoàng hay tàn lụi, tắt ngấm, chắc hẳn không phải là điều họ quan tâm. Hai là những người không đế người khác quyết định và cũng không tự mình lựa chọn tương lai, họ phó thác cho số phận, để “xem con tạo xoay vần ra sao” hoặc cho tương lai của mình chạy theo những trào lưu - cái phù du chí tồn tại trong phút chốc. Ngả đường đến tương lai đôi với họ cũng chỉ đơn thuần là những con đường ngoằn ngoèo, rối rắm mà thôi.

Nghiệm vào bản thân mới thấy việc đứng trước những sự lựa chọn và tìm ra lối đi đúng dắn nhất quả không đơn giản. Đối với học sinh thì vấn đề thi vào trường đại học nào, lựa chọn ngành gì, công việc ra sao... đó là cả một vấn đề. Không nên dặt cả tương lai của mình theo sự lựa chọn của cha mẹ, hay thả trôi tương lai mà phải chín chắn để tìm ra con đường phù hợp nhất.

Tương lai là một hành trình chứ không phải là một riêng, có thể đúng, có thể sai, nhưng chắc chắn không bao giờ phải hốì hận. Điểm đến, vì thế vấn đề là chọn con dường nào, hành trình nào phù hợp khả năng và nguyện vọng của mỗi người. Hãy cứ tự quyết định cho mình một lối