Giải thích câu tục ngữ: "Nói lời phải giữ lấy lời / Đừng như con bướm đậu rồi lại bay"

Ngôn ngữ, lời ăn tiếng nói biểu hiện nhân cách, cá tính của mỗi người. Nhân dân ta rất coi trọng cách ăn nói trong giao tiếp. Khuyên răn người đời cần có trách nhiệm trước lời nói của mình, tục ngữ có câu:

"Nói lời phải giữ lấy lời,

Đừng như con bướm đận rồi lại bay".

"Nói lời phái giữ lấy lời": không được thay đổi, không được lật lọng, trước nói thế nào thì sau phải làm đúng như thế, luôn luôn lấy chữ tín làm đầu, biết coi trọng và đề cao chữ tín.

"Đừng như con bướm đậu rồi lại bay" là một hình ảnh diễn tả bướm đi tìm hoa, hút nhụy hoa, bay và đậu từ bông hoa này qua bông hoa khác. "Đừng" nghĩa là chớ, không nên làm như thế. Mượn hình ảnh bướm tìm hoa, nhân dân ta phê phán một thái độ tuỳ tiện, vô trách nhiệm trước lời nói của mình.

Tóm lại, câu tục ngữ nêu lên một lời khuyên nhằm nhắc nhở mọi người ăn nói phải chín chắn, phải có ý thức, có trách nhiệm trước lời nói của mình, phải biết lấy chữ tín làm đầu, không được hứa suông hứa liều; phải làm đúng, thực hiện đúng điều đã nói và đã hứa.

Tại sao "Nói lời phải giữ lấy lời?". Vì sao "Đừng như con bướm đậu rồi lại bay?". Lời nói, ngôn ngữ phản ánh sự hiểu biết, trình độ học vấn, đạo đức tư cách của mỗi người. Người thật thà, có lòng tự trọng và biết tôn trọng người thì ăn nói chân thật, không dám dối trá nửa lời. Nói sao làm vậy, nghĩ như thế nào thì nói như thế ấy, đó là con người có đạo đức, có tư cách. Hứa với ai điều gì, việc gì thì phải giữ đúng. Như thế mới tốt. Trái lại, nói một đằng, làm một nẻo, nói mà không làm, hứa mà không thực hiện đúng lời hứa, đó là kẻ vô đạo đức, bất tín bất nghĩa. Kẻ bất tín, nói lời lại nuốt lấy lời, sớm muộn cũng lộ chân tướng xấu xa, bị mọi người xa lánh và khinh bỉ.

Trong mối quan hệ cộng đồng, niềm tin là một trong những cái quý báu nhất. Tinh cha con, mẹ con, tình anh em, bằng hữu, tình vợ chồng, tình đồng đội... thì niềm tin là ngọn lửa thiêng liêng soi sáng tâm hồn. Còn niềm tin là còn tình người, còn hạnh phúc. Khi đã mất niềm tin là mất tất cả, con người sẽ nghi ngờ lẫn nhau. Mối quan hệ "người với người ỉà bạn" bị tan vỡ. Bởi vậy, "Nói lời phải giữ lấy lời - Đừng như con bướm đậu rồi lại bay'' là bài học dạy ta cách làm người, cách sống chân thật, coi trọng tín nghĩa.

Phải học tập, học văn hoá, khoa học kĩ thuật, học cách làm ăn, học điều khôn lẽ phải "Học ăn, học nói, học gói, học mở". Học nói lời hay ý đẹp, nhưng cốt lõi của sự học hành làm người là tu dưỡng đạo đức để biết sống chân thật, thực thà. Tục ngữ có câu: "Thật thà là cha mách qué".

Niềm tin cho ta tình thương yêu, sức mạnh đoàn kết. Câu nói: "Một điều không tin thì vạn sự cũng chẳng tin" là một điều răn, nhắc nhở chúng ta "nói lời phải giữ lấy lời...".

Hứa mà không thực hiện là đáng chê trách. Dối trá, lừa bịp, lật lọng... là biểu hiện về sự sa đoạ tâm hồn, đạo lí, dẫn đến những việc làm bất lương, tội ác. Biết giữ lời hứa là một nguyên tắc trong ứng xử, giao tiếp. Cha mẹ, con cái trong gia đình ngoài tình thương còn cần có niềm tin để phát huy gia phong. Bằng hữu lấy niềm tin để thắt chặt dây thân ái. Thầy mến trò, trò kính thầy trên niềm tin để dạy tốt, học tốt.

Trong cuộc sống, lời nói có lúc được thể hiện qua các văn bản giao kèo, hợp đồng... do đó, ai cũng phải biết làm đúng, thực hiện đúng. Tính pháp lí gắn liền với tính đạo đức là như vậy.

Câu tục ngữ này vốn là lời cô gái nói với chàng trai đến tỏ tình, cầu hôn, vừa nhắc khẽ, vừa răn đe: trong tình yêu phải biết trọng lời hứa, giữ trọn danh dự, thuỷ chung sắt son, không được bạc tình bạc nghĩa "Đừng xanh như lá bạc như vôi" (Hồ Xuân Hương), "Đừng như con bướm đậu rồi lại bay".

Thủ tín là một đức tính. Có nhân cách trọng danh dự mới biết trọng lời hứa. Vì thế chúng ta càng cảm nhận sâu sắc lời khuyên "Nói lời phải giữ lấy lời...". Tuổi trẻ phải biết sống chân thực. Không được hứa liều, bừa bãi, phải xuất phát từ khả năng thực hiện để đưa ra lời hứa. Đã hứa thì phải làm đúng. Câu tục ngữ đã giáo dục em bài học biết trọng danh dự trong lời hứa.